Якую мову пераважнасці пісьменнікаў і паэтаў выкарыстоўвалі ў першай палове ХІХ стагоддзя?

В першай палове XIX стагоддзя беларускамоўная літаратура была ў пачатковым этапе свайго развіцця, і ў гэты час узровень развіцця беларускай мовы ўсё яшчэ быў ніжэй, чым, скажэм, у палачах XX стагоддзя. Аднак, у гэтым перыядзе ўжо ў газэтах, архівах, літаратурных традыцыях, пэўных дакументах можна знайсці прыклады выкарыстання беларускай мовы.

Пераважная колькасць пісьменнікаў і паэтаў ў пачатковы перыяд гэтага стагоддзя актыўна выкарыстоўвалі расейскую мову, якая тады была ўжо шматузровневая і распаўсюджаная ў грамадзянскай сферы. Гэта было звязана з палітычнай сітуацыяй таго часу і дыктатам Масквы, які не адмаўляў літуванцам беларускамоўнага выхавання паўсюль.

Аднак, таксама ў гэтым перыядзе актыўна выяўляліся пісьменнікі і паэты, якія стваралі свае творы на беларускай мове, выкарыстоўваючы яе для языкарнага выразу і ўзаемаўплыву з аднолькавымі моўнымі традыцыямі. Тут можна пераважнасць даць імем Тарасу Шэўчэнку, які як наёмны пісьменнік і паэт актыўна выкарыстоўваў беларускую мову, у суадносіні з расейскай. Ён стварыў шэраг твораў на беларускай мове, якія прышлі ў гісторыю беларускай літаратуры і прынялі вядучую ролю ў прашчанні беларускай ідэнтычнасці.

Такім чынам, хоць беларуская літаратура ў першай палове XIX стагоддзя развівалася пераважна на рускай мове, але ёсць вымонтаваць паказчыкі і творы, якія былі напісаны на беларускай мове, з акультурнага і лінгвістычнага бачання.