6 тапсырма: Мәтінді оқып, шығарманың композициялық жасауын түсіндіріңіз. 1. Ашықтық кезеңі: 2. Басқару кезеңі

Жауапта мәтіннің композициялық жасауын түсіндіретін бес кезеңмен көрсетемін:

1. Ашықтық кезеңі: Мәтіндегі ашықтық кезеңінде автор мәтіннің бастауын енгізеді. Осы кезеңде автор мәтіннің мақсатын, бастауын, тақырыпты белгілейді. Мысалы, автор экспериментті тақтандап оқу, оқудың мақсаты мен бастауы менен бастапты анықтайды.

2. Басқару кезеңі: Басқару кезеңінде автор мәтіннің барысын, аспаптарын, тәрбиялайтынын, атқаратынын және бағдарламасын, мәтіннің орнатуын жасайды. Осы кезеңде шабуылдағы мәтінде не көрсетілгені мен орындалатын жоспарлар анықталады.

3. Әсерлену кезеңі: Әсерлену кезеңінде мәтіндің орындалуын, дайындалуын, жеңілдетуін, жазуын, билдіруге болатын сәндіктіліктерді қамтиды. Осы кезеңде мәтінді әсерлендірудің маңызды қосымша элементтері, кетілулері мен дәлелдері көрсетіледі.

4. Иріктеу кезеңі: Иріктеу кезеңінде автор мәтіннің басқаруын, мазмұнын, алғашқы баптың негізін, жаһандық, хронологиялық, логикалық, прагматикалық мындай басқа маңызды қызметтерін орналастырады. Мәтіндең басқару кезеңіндегі пайдасының, пайдаланылатын әдістермен, атқарылулармен байланысы көрсетіледі.

5. Озықтарды жарату кезеңі: Озықтарды жарату кезеңінде автор бөлімдердегі озықтыларды жарату, әтілу мен рефлексиялану, араласуларды бақылау, оларды жақсарту қызметтерін көрсетеді. Осы кезеңде мәтінде табылулауы қажетті маңызды бөлімдер мен осы бөлімдердекі озықтардың мазмұны көрсетіледі.

6. Шешу кезең: Шешу кезеңінде автор орналасуларды қайта тексереді, талдауды жасайды және әуелгі айтқан мақсатына сай көздеуге болатын болашаққа жататын жолын орнатады. Осы кезеңде мәтіндің шешімін, қабілетті тексеру, ыңғайлы нәтиже қабылдау және оның ойнау тәсілдері көрсетіледі.

Сондай-ақ, мәтінді оқып, шығарманың композициялық жасауын түсіндіретін белгілі кезеңдер болып табылады: ашықтық, басқару, әсерлену, иріктеу, озықтарды жарату және шешу. Олар өзара қатарласуымен мәтіннің дүниежүзінде барлық жақсартуларын, мазмұнын, аса қабілетті айтуларды, озықтарын әзірлеу мен анықтау жолын, мәтіннің ойнауы мен кезеңдерін біріншінен біріне жататын үйлесімді тәсілдерін көрсетеді.