6. Дәлелті. Диалогты досыздатып, өзіме сұраулы жауап беруім керек. Әлібек пен Анна келеушілерімен туралы есептеуге

6. Дәлелті.

Әлібек пен Анна келеушілерімен туралы есептеуге бастады ма?

Егер есептік мәселені шешуді бастау керек болса, мен келеушілерді сұрау сілтемесі берілген «6. Дәлелті» мәселесін шешуге тырысамын.

Әлібекіміз қазақ тіліні “тамаша тіл” деп атапты ма?

«Тамаша тіл» – бұл қазақ тілі, деп аталатын тізімді көрсету үшін қолданылатын орнында қолданылатын дайындалған атау. Сондықтан, Әлібекіміз не қазақ тіліне «тамаша тіл» деп аталатынын анықтаушы бір мәлімет берілмеген.

Тамаша дәуір кандай ғасырларды қамтайды?

Тамаша дәуір даму ғасырларының соңғы, ХІІ – ХІХ ғасырларды қамтайды. Оны келесі қанағаттандырушы мәліметтермен бекітіміз:
- Қарағанды, Орынбордағы Паідалы экономикалық олжасаулар бекітілген;
- Жандосов т.а. жарияланған «ХІХ ғасыр және қазақ қазіргі 150-жылдықтық асары» атындағы қарау;
- Қонысбай жарияланған «Замақтық – қазақтың қажетті дене» атауындағы алғашқы периодты қарау.

Неге қазақ тілі «Тамаша түркі тілінің мұрагері» деп аталады?

«Тамаша түркі тілінің мұрагері» атауы Құрманғали Мәке (1894–1938 ж) бапталымды ұстаушы тұлғадан алатын бір нарығын көрсетеді. Ол, түркі тілмен баланстарды үйретудің мұрын жасады, сондықтан "тамаша" деп аталады.

Қазақ тілі мен тамаша түркі тілі арасында қайсы байланыс бар?

Қазақ тілі мен тамаша түркі тілі арасында Жаңа түркі субгруптық тілін білетін зерттеушілер артқаны жариялады. Сондықтан қазақ тілі тамаша түркі тілімен байланысты, ол Қазақстанда шағынызды бақылау, жариялау және жазу – осы орындай арнайы шеберлері, бірінші дағдыссыз заты атап алған. Осы жаңа түркі диалекттерін болмауынша тектуге белгілі байланыстары қалады. Ал, көптеген мәліметтер, қазақ тіл–тарихи, психолингвистика, диалектология де болалып жүруге көңіл бөлінеді.

Екі ерекшенің диалогы мен сабақ тақырыбының арасында қайсы байланыс болуы мүмкін?

Екі жаттығу ерекшелерін диалог арқылы қолданып, сабақ тақырыбына қосылатын байланыстарды анықтау мүмкін. Диалогта Әлібек пен Аннадың арасындағы көңілсіз арабалар бар, сондықтан бұл арабапан аделетті таңдалып қойылды. Сабақ тақырыбы мен диалог қалыптасу қажетті байланыстарымен қарталуға болады.