3-тапсырма. Қалау рай тұлғасындағы етістіктерді тауып жазып, талдаңдар. 1. Торғынға айтасым келмейтіндегі сөздері

1. Торғынға айтасым келмейтіндегі сөздері тұрақты екеніне сенімдім келмеді.

Жұмыс тілде шынымен де маңызды сөздер бар. Торғын - басымды және кімге дайын болған да бола алады. Ғана торғынға байланысты сөздер тұрақты болмауы мүмкін. Например, мұндай сөздер "өзгерту", "жолау", "математика" және т.б. Торғынға айтасым келмейтіндегі сөздерді табу үшін, барлық сөздерді тексеріп, оларды өзара салыстырғанымыз керек. Мысалы, бірінші сөз "торғынға" - адамның белгіленген орында болуы мүмкін. Ал ол "айтасым" жасауға байланысты емес. Осында "айтасу" сілтемеленген сөз. Сонымен өзара салыстырғанда, "айтасым" келмейтін емес сөз.

2. Кәрімнің қайта жауап беруіне Бай қылмыстық жоқ екеніне ақылтандым.

Жауап беру — біліміні шығару алмасуына, сұраушыны білген сұраушыға жауап беруе мүмкіндік беретін процесс. Бірақ, Байның қылмыстық жоқ екеніне ақылтанды жатырмайтынымыз керек. Менімсіздік негізгі мақсат — шынымен де Байға қылмыстық жоқ екенін аяқталайтын аргументтер беру.

3. Мұхтарға сездіргісі болганына сенімдім келмеді, Әуез оны Омарханға хабарламады.

Сездіргі — белгілі орындарға өз өзіңді сездіру. Мұхтарса келгенге сездіргісі бар. Әуезде Омарханға хабар беру – бул хат БОЛУМДЫҚ саласындағы белгілі хат.

4. Ол ілтипатындай жоқ.

Ілтипатты — белгілі болу немесе нәтижесі белгілі болу үшін көрсетілген амал, деңгей. Фраза да бұл кейде қолданылатын өкіметтік термин.

5. Абайдан бүгінгі күнге дейін көргендегі сырларсызға шатты екенімен ақылтандым.

Шатты — белгілі болмауы не менсіпті, добыт емес бола беруі. Сырларсыз — сырсыз, анықталмаған. Фраза оған дейін саналған сырларсыз болуға айналу керек пе екенін пайдаланауымыз керек.

6. Менің декі жауап беруім деймін.

Дек — кезек (чөмге) көрсету үшін пайдаланылатын мәлімет не форма. Фразада бір дек деп көрсетілетіні менің жауабым бар деп айтастырылған.

7. Осы бұйықты болған орныңан қозғалуың келмейді.

Қозығыру — бір маңызды немесе нәтижесі маңызды болмауын қосымша ету. Бұйық — айырымды сараптауға арналған. Фразада ол орынның қозығыруын қосымша аяқтамауы көрсетілген.

8. Қасымбек Арынды кеудеден ажалы келмесе, ол өлгісінен алдын кетуде деді.

Өлгі — адамның биіктерге бөлінуіне дейінгі белгілі уақыт. Фразада беттерден жоғарыда жетуіне дейінкі кездесе демек пайдаланылған.

9. Шыңғысты айтып жатпауымен...

Айтып жату — бір сөз, фраза немесе ой әрекетін ойлау. Жатпау — дайын. Тоқтау — сөздер жатқанда, оны тудырып отыру, талдау əрекетін алу. Бұл дайды жариялап отырған айтып жатпауымен сөйлемін аяқтап отырыпты.