Мәтінді оқығандықтан кейін, мәтіннің құрылымын білдірген жоспарды тапсыр: Көрнекі мазмұнға арналған негізгі

Жоспарларды тауып, мәтіннің құрылымын түсіну үшін мазмұнға қатысты негізгі мәліметтерді табу үшін оқиған материалды төмендегі дәлделге бекітейміз:

1. Қазақ әліппесінің әріптері. Мазмұнда аталған оқиғаға қандай әліптер пайдаланылғанын тексеру керек. Әріптер тізімін кез-келген көмекші материалынан алуға болады.

2. Сөз құрылымы. Мазмұнда өткен сөздердің қалпына көз және құрылымына баулу керек. Осы үшін өзарағы диалекталары мен сөздіктерді жеңгеге алуға болады.

3. Оқиздер. Мазмұндабы мәтінді оқушының ескерткіштері, диалектикасы, мазмұн жабдықтары мен маңызды дереккөздер болуы мүмкін. Мазмұнға немесе басқа мақалға қатысты оқиздерді реттейміз.

4. Пайдаланушылар үшін түсініктеме жасау. Егер мазмұн сипаты, мақсаты немесе мәнерлік кейіндісі болса, оларды оқыушыларға түсіндірмеге азаматтап болуы мүмкін. Пайдаланушылар үшін сипаттама жасап, осыны жариялауға болады.

5. Жалпы сурет. Мазмұнмен қатар құрылымда орналасқан дереккөздерді де, мәтінді оқиғаға тағы бір реттейміз.

Солай боларыңыз, мазмұнға байланысты негізгі мәліметтерді табу туралы командасыз. Мазмұн бойынша ағымдағы мәтінде суды түрлідей санаймыз. Осында қазіргі серіктестеулердің бірі болып табылады:

Мазмұн: "16-шы ғасырда Жібек жолында өткен жолаушы шеберлере ұқсайды. Бұл білінген местердің дерліліктерін жоюда да руханилік кебілет. Шеберлердің жұрт кеңістігі, ағаштан депті қарамастан жасалған. Шеберлердің ағаштан депті қарамастан маңызды кеңістігі."

(Мазмұнна көп жазылуы мүмкін)

Жоспар:

1. Әріптер: Жібек жолы, шеберлер, местер, руханилік, қарамастан, кеңістігі.

2. Сөз құрылымы: Жолаушы, шеберлерге, ұқсайды, дерліліктерін, жоюда, руханилік, кебілет, қарамастан, жасалған, маңызды.

3. Оқиздер: 16-шы ғасыр, Жібек жолы, шеберлер, ұқсайды, дерліліктерін, руханилік, кебілет, ағаштан деп, қарамастан, маңызды.

4. Түсініктеме жасау: Мазмұнда 16-шы ғасырда Жібек жолында өткен жолаушылардың жолаушылықтарын жоспарлап, осылардың шеберлерге, дерліліктеріне және руханилікке қандай қосқанын түсіндіру керек.

5. Жалпы сурет: Мазмұнда өзарағы сәйкестендірген, пайдалы сөздерді пайдалану бойынша, мазмұн мазмұндағы пәндерге, оқиғаларға және айтушылардың маңызына жауап беру үшін түсіндірме жасайды.

Оларды орындайтынше, оқушы мазмұн құрылымын түсінуге мүмкіндік болады. Бұдан кейін содан баска мәтіндермен таныса алады және оларды түсінуге болатын құрылымды таба алады.