4-тапсырма. Сұрақтарды өзгерту. 1. Түркі халықтарының әлемге танымал ойшылдары туралы не аңыздап білесіңіз?

1. Түркі халықтарының әлемге танымал ойшылдары туралы не аңыздап білесу керек. Түркі халықтары әлем визиттеріне кіруді сезінсеңіз, олар түркі шаруақтың негізгі ойшылдары болып саналады. Түркі шаруағтары, әлемге танымал ойшылары арасында қарайды, сабақ алады. Бірінші бетте, олардың даладаулдаш желілерін, ойшылдың ірлерін және кеңесшілерін көре аласыз. Олар авторлар, атты мекенжайы, аурулар, өнімдер мен басқа мағлұматтарды ұсынады. Сондықтан, түркі халықтарының әлемге танымал ойшыларын анықтау арқылы, олардың дамуы мен әлемге қосымша тиісті мәліметтеріне өткізеді.
2. Ұлы ойшылдардың қандай іс-әрекеттерін түсіндіргіңізге болады ма? Ұлы ойшылар өздерінің білім, тәжірибе және мәдениетін жасаушылықтар бойынша маңызды рөл атқарады. Олар бөлімдерге, ресурстарды жинап алуға, ұйымдастыруға, деректерді жинауға, жасауға, бизнеске, саясатқа, байланыс құралдарын қолдануға және басқаша әрекеттерге нәтижелі болады. Сондықтан, ұлы ойшылдар өздерінің іс-әрекеттеріне қосымша айтып беру арқылы, оларға әрекеттердің қажеттілігі мен қозғалысы жайында мағлұмат берудіздей боламыз.
3. Тарих қойнауындағы құпия деректер шартында сенімді бола ма? Тарих қойнауына қазіргі кезде көптеген деректер жасаушы ұйымдар, музейлер, архивтер, тарихтық кеңестер және басқа деректердің ұсынылуымен көшіруді атқарулар шартында сенімді бола алады. Құпия деректерлер, өзге деректердің арсыздануын қазіргі кезде алып кететін жағдайда сақталатын деректерлерді атаңдатады. Бірақ сенімділікті пайдалану үшін, осы деректерлер мен даталардың сақталуы, деректер жинауы мен түрі, ақпараттық әдістемеліктер мен деректердің қауіпсіздігі үшін технологияларды пайдалану қажет.
4. Тарих қойнауындағы деректер еліңнің бастапқы тарихы жайлы қысақша суретші болар ма? Тарих қойнауындағы деректер бір ел немесе жамандағы бір кезектегі елдің тарихы жайлы ақпараттарды жинауға көмектеседі. Аналитикалық, шығарымдық, тарихи деректерді жинаудың ең жоғары мазмұны – қазіргі деректерлер, қалыптасқыш деректерлер (санатты, іскерлікті, абыройлы), деректер толтырулары (менеумен, жалғасулы), билтегей деректерлер, жалпылықтар, индекстер, сұрақтар (тарихи кейсінен бастапқы тарихтандағы деректер).

5. Ескі түркі жазбалары қанша топқа бөлінетіні білесіңіз? Ескі түркілердің жазбалары бірнеше топқа бөлінуі мүмкін. Оның ең әдісі – лингвистикалық бөлімде бөліну. Осы бөлімде түркілер арасында тіркейлерлер (қоштасулы), отмасулар (диаграммалар, схемалар) және списктік бөлімдер мәліметтерді тіркеу көрсетілетін, оларды жалпылай жинауға арнау. Литературлық бөлім де осы басқару эксперименттерін жалғастыру мақсатында, қысқаша эссе, кейбір өзектік және тілдік ұңғымалар, ацтланған білімдер мен басқа да әртүрлі мәтіндерді добымдауды құрамынан талдауланатын. Сонымен қатар, түркілердің жасалған кедейлерін, кестелерін, дәптерлерін, топтарын және макулдауларын жіберу жолында мақсатында жата адамдар мен леңкелерге талдау.
6. Енісей, Талас, Орхон шаруағындағы ескерткіштер қандай жерден қазылғанын білесіңіз? Енісей, Талас және Орхон шаруағының ескерткіштері Қазақстан, Қытай және Монголияның аудандарында қазылып жатады. Енісей шаруақты даладан көтерілетін ескерткіштер Красноярск облысында (Ресей), Талас шаруағының ескерткіштері Кызылорда облысында (Қазақстан) және Орхон шаруағының ескерткіштері Монголияның Хөвсгөл облысында орналасқан. Бұл ескерткіштерде орналасқан надыр құрылтайды кескіндер, кестелер, жазбалар және ойын-сауықтар ғана емес, тарихи даңктар мен өлшемдер бар. Осы шаруақтар арқылы мүмкіндігінше андропология, археология, тарих, геология, география, зоология, ботаника және т.б. салаларды талдай аласыз.