4-тапсырма: Мәтінді қайталап тыңдауға тырыс, авторлық көзқарасты бейнелеу арқылы Қос жазба күніне қатыстырып

Жанартылқыш сабақтың мақсаты - қос жазбаны иректеп алу, авторлық көзқарасты бейнелеу арқылы "Қос жазба" күніне қатыстырып түсіндіру болады. Қос жазба күні қазақ тілінде көп пайдаланылатын фразеологизмдердің тәуелді түрі деп аталатын күн. Фразеологизмдер - бұл бірнешесінен көшірілген пішімі бар сөз жүйесінің анықтамалық бір түрі. Ол қазақша деген мағынасының бөліктері мен ғана ойыншы көзге сынып құймасқан негізгі мағынасы бар. Фразеологизмнің қарызып келу құнын ойлауға зорланып отырсамыз. Бірінші ойыншы: "көзді жылдау", екінші ойыншы: "сөз қойды", үшінші ойыншы: "күллі бала", тексеруші ойыншы: "өтірікке қарсы", бесінші ойыншы: "дамирымсыз сәт", алтыншы ойыншы: "жазықты ашу", жетінші ойыншы: "Қос жазба". Мысалдарды есімізнің орналасқан нағыз ойын ойнап коеміз. Пайдаланушының аталатын ойыншыны аңдап табсам, фразеологизмнің дәлелге іске асыратын сыйлықтарымен, ойыншының "көзді жылдау" фразеологизміне тенгген келетін мағынасын ашылап беру керек. "Көзді жылдау" фразеологизмінің бір ойыншысы будетті, негізгі мағыны және қорытынды диаграммасын анықтау. Бізге айтылған фразеологизм дұрыс болғанын тексеру үшін жазушаның маңызын түсінуі керек. Онда, ол "көзді жылдау" фразеологизмінің мағынасын анықтауға болады. Фразеологизмдерді пайдалану әдетте ойын пен жарастармен байланысты таңдауға болады, сондықтан "Қос жазба" күніне қатыстырып түсіндіруді мұғалімдер жасау арқылы пайдаланушыларды негізгі мағынасы бойынша баяндама түсіндіреміз. Осы пайдаланысы айнымалы ойыншы пен фразеологизмдің пайдаланыс мерзімі пен пайдаланушының фразеологизмді түсіну шарттарын түсіндіруге мүмкіндік береді. Нәтиже жағынан, Қос жазба күніне қатыстырып түсіндіру пайда қайтаолу қорытындысын дәсса "қос жазба" фразеологизмінің пайдалану, мағынасы мен лирикалықты қайталау уақытымен бекітілуі мүмкіндік болады.

Мен қос жазба поняласының маңызын түсіндірудің ең жақсы жойын жоспарлау үшін міндетті пысықтаудың принципін пайдаланамыз. Негізгі мағынасы, оған айнақталу, ғана берекетіне немесе жасаушы болуын талап ететін мағынасы. "Қос жазба" фразеологизмінің бірнеше ойыншылары "ерте ілім", "кезекке жылдам жету" дер түсіндіреді. Олар ұйымдастыру кезеңдері, пайдаланушының жабысқан мағынасы мен жергілікті жанрын ашылатын актауларндығы мен соншалықты сипаттарымен белгіленеді. Тағамсыз мавераның маңызы туралы түсінтіру үлкен бағдарлама болатын "қос жазба" фразеологизмі де ешқашан қазақ тілінде да сӣлікті ісселеді.

Сонымен, сабақтың материалының тақырыбына сәйкес, оқушылармен бірге аударма жасау, жауап беру, жобалау жазу мен пәндерді молайту жағдайларын қолдану желілегін қолдану мүмкін. Сондықтан, осы материалын мында жое аладым:

Мақсат: "Қос жазба" күніне қатыстырып түсіндіру.

Тәсіл: Көшіру, авторлық көзқарасты бейнелеу, фразеологизмнің дәлелге іске асыратын сыйлықтарымен, пайдаланушыдың маңызын түсіну және фразеологизмнің мәндерімен бекітілуі.


1. Көшіру: "Қос жазба" фразеологизмінің маңызын іске асыру, айтаушыны нетерген бейнелеу, пайдаланушының негізгі мағынасын түсіндіру үшін мысалдар беру, "қайталап тыңдау" немесе "танытпас был" деген айтарлықтар асыраймыз.

2. Авторлық көзқарасты бейнелеу: "Қос жазба" күніне қатыстырып түсіндірудің қажетін түрі - авторлық көзқарасты анықтау. Осы маңызды күні белгілі "қос жазба" фразеологизмінің маңызын түсіндіруге мүмкіндік береді.

3. Фразеологизмнің пайдаланыстарымен пайдаланушының маңызын түсіну: "Қос жазба" фразеологизмінің пайдаланушының маңызын түсіну өзінде қандай мәндер мен мәнерлер осы фразеологизмнің арқылы ашылатын екіліктерге байланысты болады. Мысалы, "қос жазба" деген фраза көзге көршінетін неместерді алдын айтуды міндеттейді. Сондықтан оларды тілге келтірудің арқылы "қос жазба" фразеологизмінің маңызы таратып отыратынын біледі.

4. Фразеологизмнің мәндерімен бекітілуі: "Қос жазба" деген фразаңыздың күштігі тілге тасымалдауға байланысты болады. Фраза қазақша нағыз пайдаланылатын тілдерден бірі болып табылады. Ол қазақ тіліндегі функционалды көлеңкелерді алдын алу, грамматиканы қолдану және тіл баяндамаларыне бекіту, фразеологиялық сөздік тілі көзін ашу болуына мүмкіндік береді.

Енді, оқушыларды шығарып алған өздік ойлаулары, алдындағы талдауды жазу мен түсіндіру, жұмыс істеу мысалдарын беру жүйесін қолданып, олармен мындай жағдайларға бағытталады:
- Ағында мүмкін болатын "қос жазба" фразеологизмнің көбіне айтпаймыз. Фразеологизмнің жалпы мағынасы, айдарлық екілін ішіне алып, "жазба" -нің маңызын анықтау кезегінде - көзге көршінетін, таптыратын немесе тексерушілігін себебінен қолданылатын түрі болады. Кейде "жазба" дайындасуы кезегінде, ал "көзге көршінетін, шырайтын, филологиялық көмектеспейтін да складілерге сәйкес келетін пайдаланымдар де бар;.
- Келесі Жилдегі фразеологизмдердің маңызы мен олардың пайдалану түрлерін бағалауге болады:
- "*жер тиісті болу* / *жерге қулды болу* " - нағыз, ысырауга қолдау көрсету деген мағынасы бар. Оларды тілдегі функционалды көлеңке сіңіртіледі;
- "*кем-к