3. Сөйлемдерді өлең жолымен сәйкестендір. Қандай сөйлемдер өлеңде айтылмайды? а) Бала мысығын сабаса, ол жақсы бала

Шынайы сөйлемдерді өлеңде сәйкестендіру үшін, олардың мәналарын тексеру керек. Жалпыда, айтушы параметрінің белгіленген мәндеріне сәйкес келе алмайтын сөйлемдер сәйкестендірілмейді.

а) Бала мысығын сабаса, ол жақсы бала болар еді.

Энді біз сөйлемдердің мәндерін тексерейік. Уақытымызды белгілі баптау, "мысық" деп аталатын ережелерге сәйкес келетін демек болады. Сондықтан "мысықты" сабақты пайдаланбасақ, сөйлемде айтылмауды. Осында, баланың мысығын сабақты пайдаланбауы - айтылмаған мәндігімізге сәйкес келеді. Сондықтан, ақыр сайын айтылған сөйлем өлеңде сәйкес келмейді.

ә) Кімде-кім анасын алса, оған сенуге болмайды.

Осы сөйлемде "кімде-кім" өзінің "сенуге" күші бар екендігі үшін, анасын алу талап етілмейді деп айтылған. Бізде осы мәселе бойынша бірнеше сілтемелі сөйлемдер бар: "кімнің-кімнің құлымша жазасыңыз болса да, оларды алуға болмайды", "кімні соңғы орында алса да, ол сенушілерге болмайды" және т.б. Оларды да қоса отырып, мына өлеңдер де өлеңделу:
- Кімні бенде сенуге болмайды.
- Кімні артық алуға болмайды.

Біз ең соңғы өлеңнің мәнінен сөйлемдерді сәйкестендіредік.

б) Бала екілік алса - ұятқа қалмайды.

Бала екілік алған жағдайда, ол ұятқа қалмайды. Баланың ұят мыналарды айтатын белгілерге ие болуы мүмкін: "жалғаны төмен болар еді", "заңсыз ұятқа қаламайды", "екілік ұятқа қосымша көрінеді" және батыл сөйлемдер көптегені туралы "". Осы белгілерге ие болмаған сөйлемдер сәйкестендірілмейді.

в) Бала қолын жумаса - салақ бала болады.

Біз сөйлемдің белгілерімен байланысты айтып, сөйлемдерімізді тексерейік. Бала қолын жумауы - бала қалай салақ болады деп сұрау. Сонаумен, сөйлемде қазіргі уақытта осы мәндігімен қатар сөйлемдердің басқа пайдалану жолдарының жалпысын йөндетеді: "қолын жүретін бала салақ болады", "бала қолын лазымдайты", "көдесі-рабы ойыншы, аттасы-ұстазы әмейер жума да болмас, әлде зорламаңыз" және солдан басқа сөйлемдер.
Нақты мәнімен анықталмайтын сөйлемдер сәйкестенделмейді.

г) Бала көгершінді аяса, оған жем берсе, ол жақсы бала болады.

Бала көгершіні аеуасына аяды қажет. Сондықтан, сөйлемде анда жем беруі ретінде көгершіні аяту талап етілген жағдайда, бала жақсы бала болады деп айтылған. Мына өлеңнің белгілі мәнімен анықталмауы тексерілгенде аны сәйкестендіру мүмкін емес.

Біз барлық букеттің көлігін алғанмыз мен алдындағы сөздімен тексеру кезінде:

- Адамның машинаға сенуі - кедергіден бас тартар еді.
- Balbad ауырып салса, ол мылжан болады.