2. а) Сөздерді не бағанға жазу үшін болады? Бала, баласы, сарай, сарайы, кеше, кешесі, құмыра, қор- жын

Сөздерді не бағанға жазу талап етіледі?

Аты-жөн сөзін түсіндіру үшін, отбасы сөз бағанына жазу керек. Отбасы сөзінің мағынасы, оны атама дауыстағы басқа сөздермен бірдейліктігі мен бір топқа кіреді. Мысалы, "бала" сөзін отбасы сөз бағанына жазу керек.

Ал кейде бірнеше сөздер бар, оларды бәсекеге жазу қажет. Бәсекеге жазу осы сөздері санат арасында орналастырып, былай сөздер мен басқа санаттар мен тіркелістер арасына түсіндіруге арналған әдіс. Мысалы:

1. "сарай" сөзін отбасы сөз бағанына жазу керек, сондықтан бұл сөз "бәсеке" санатына кіреді;
2. "кеше" сөзін де отбасы сөз бағанына жазу керек, сондықтан ол "бәсеке" санатына кіреді;
3. "құмыра" сөзін де отбасы сөз бағанына жазу керек, сондықтан ол "бәсеке" санатына кіреді;
4. "қор-жын" сөзін де отбасы сөз бағанына жазу керек, сондықтан ол "бәсеке" санатына кіреді;
5. "алатыр" деген сөзді біраз тезірек пайдаланамыз, сондықтан ол "бәсеке" санатына қатысты өнімді сөздерден болмауы мүмкін.

Енді барлық сөздердің түріне қарай көз жеткіземіз:

- Отбасы сөз бағанына жазылуы керек сөздер:
бала, баласы, сарай, сарайы, кеше, кешесі, мұра, дәстүр, саз, кесене, шапа, бата, құмырасы, киіз үй, текеме, түндігі, өрнегі, сандықты, шаңырақ, ұстасы, белдігі, бесігі, көйлегі, ірімшік.

- Бәсеке санатына түсетін сөздер:
құрт, кілем, сиқыр, аслан, эпика.

Сол жайда осынын білеміз, олай болмаса, қашан-қашан былай жарықта:

1. "бала" сөзін отбасы сөз бағанына жазамыз, сондықтан ол "бәсеке" санатына мұндай өнімді сөздерден жатады: бала үтірі, бала алды, бала-қарау, баламала, бала-тау, ата-бала, ата-бала өсу, бала қойған, баладала, балакек, бала-тау, бала-шаралар, бала-қуаныш, бала-сәуле.

2. "сарай" сөзін отбасы сөз бағанына жазамыз, сондықтан ол "бәсеке" санатына өз бағаларымен: сарайсыз, сарайды, сарайшылық, сарайшы, сарайландыру, сарайлау.

Осындай да басқа сөздерге жатамыз. Бұл дайындау берілген кейбір жаттығушы өнерлерден кез келеді. Нәтижесінде, кез келген сөзді өз бағанына дайындау жолемізді жасады.