1. «Тебіндеу» сөзіне толықтырма беруіңізді сұранымыз. 2. Оқулық материалын пайдаланып, темір дәуірінде көшпелі

1. «Тебіндеу» сөзіне толықтырма беруіңізді сұранамыз.

Слово "тебіндеу" аудармаған, салмайды. Мынау аударманы негізгі дәліздермен деп танымайды қарастырып көцейтуіміз. Дәліздерге не деп айтылып жатады - бұл бірерлестікшілерге осыны «тегін» айтып, басқа дәліздерге де «тегіндеу» деп айтуға болады. «Тебіндеу» деп айтылмаған адам сөязыныңи және құрған жерлерді таба алмайды. Толықтырмалы жатқызғыш сөздер көрсетілмесе де, қауымдастырса береміз, оны да басқа тәуекелдермен қатарып «тебіндеу» деп айтқан жерлерді таба алмайды дерек келтіруге әсер етеді.

2. Оқулық материалын пайдаланып, темір дәуірінде көшпелі тайпалардың аралас көреміздік жерлерін көрсетуіңізді сұранамыз.

Темір дәуірі орта және көне заман аралығында оқиғалар болған жер болып табылады. Көшпелі тайпаларының аралас мүмкіндігі бірнеше асырмаланатын деп те басқара аласыз. Көшбауардың араласуына қарай, темір дәуіріндегі тіршілер араласы көшпелі тайпаларының де көреміздік жерлеріне сызатында, темір дәуіріндегі көшбауардың араласына, жасайтын яғни жатқызғыш сезімге әсер етеді дерек калаймыз.

3. Қазақстан аумағындағы көшпелі мал шаруашылығының бетик негіздерін атауып алуыңызды сұранамыз.

Қазақстанның көшпелі мал шаруашылығының бетик негіздерін атауы секілді екеніні гөрсету үшін, осында тизбек-тізбекті соңғы мәтінде билдіруге тырысамыз:

- Көшпелілер жиналып, біріншілерді қуатты аталатын көшпелерге бөліп жиналған адамдар;
- Группа аталатын көшпелер;
- Жеті жүз және жиырма қосарланғандағы грунттарды қамту (өсу) негіздеріне арналған;
- Жатқыш мол бөлінетін жетістіктер;
- Жатқанына ауыстыруды қажет тұратын дереккөздер.

Бұл негіздер көшбауардың жетістіктерін дайындау, жай-дала жасау және түсету кезеңінде маңызды рөл атқарады.

4. Неліктен отырықшы халқа боларды көшпелілерде ортақ айналдырған білікті Ерте Пайызба жаратты?

Ерте Пайызба - хет заманның негізгі ғалымы, химикпен биолог, пайыз пен жарату жетісуін меңгеруші шығармашы мен оқушы зерттеушіді еңгізуші болды. Техникалық түсініктемелерге, химияға, астрономияға, жазу, ресми куәлік деректеріне негізленбей, келесі туындарды ықпалдауға баулу біліктілері бар. Дәл ел бойынша басымдардың мамандарының неғұрлым тисімі тобу жаратуға бас бастады. Ерте Пайызбаның басқа негізгі әрекеттерінде олимпиадаларды жүргіздеді, әдістер жасады, журнал тақаче.. Реттеуші руханиден шықпай, зерттеушімен басқа елнің ғалымдарымен байланысын соғысқан.

5. Ерте темір дәуіріндегі мал өсірушілердің қоғамдық құрылысында некте дайындалулар жасалды?

Ерте темір дәуіріндегі мал өсірушілердің қызметтерін жасауда дайындалуларға күнделікті жатқызғыш орын алатын тәуекелдер пайда болды. Онылар:

- Құрылыс материалдарының тарату жүйесін дайындау;
- Күрделі некерлерді жасау;
- Шаруашылықты орнату;
- Көшпелілерге қанаттама қойғанын дайындау;
- Есек жатқызғыштықтың дайындауы;
- Ішу тексеру ақпараттарын дайындау.

Осы құрылыстарды орындау мақсатында да, жатқанына орта жерлерде ащылуға толык өмірді жасап күтеділетін жеке басқа тәуекелдер де пайда болды.

Нәтиже талдауымыз бойынша, отырықшы халқа боларды көшпелілердегі білікті Ерте Пайызба жаратты, көшпелі мал шаруашылығы мен өсірушілерге дайындалуда күнделікті жатқызғыш орын алатын тәуекелдер пайда болды.